زبان زرافه
کتاب «زبان زرافه» الگوی خوبی از تعامل میان بزرگسال و کودک را ارائه می‌دهد؛ تعاملی که نیازها و تفاوت‌های افراد در نظر گرفته می‌شود.
ارتباط بدون خشونت برای کودکان
«ارتباط بدون خشونت که در ایران با نام «زبان زندگی» یا ان وی سی (NVC) آموزش داده می‌شود؛ یک الگوی ارتباطی‌ست که تبادل اطلاعات و حل صلح‌آمیز اختلافات را تسهیل می‌کند. ان وی سی (NVC) بر ارزش‌های مشترک انسانی و نیازها تکیه می‌کند. افراد را تشویق می‌کند از زبانی که سبب مقاومت یا کاهش عزت نفس می‌شود، پرهیز کنند و به‌جای آن از زبانی کمک گیرند که حسن تفاهم را افزایش می‌دهد. ارتباط بدون خشونت بر پذیرش مسئولیت فردی در انتخاب‌ها و افزایش کیفیت ارتباط، به‌عنوان اهدافی اولیه تاکید دارد و حتی با وجود عدم آشنایی طرف مقابل با آن، روشی موثر است. هرکاری که کسی انجام می‌دهد، تلاشی برای تحقق نیازهای متحقق‌نشده‌ی اوست. برای تحقق نیازها استفاده از همکاری، سالم‌تر از رقابت است. طبیعتا افراد هنگامی از سهیم شدن در سلامت دیگران لذت می‌برند، که از روی میل این کار را انجام دهند.»
بیشتر بخوانید: ارتباط بدون خشونت چیست؟
کلمات پنجره‌اند یا دیوار
همه‌ی ما می‌دانیم که کلمات چه تاثیر عمیقی می‌توانند در روابط انسانی داشته باشند. کلمه‌ای می‌تواند پیوند قلبی افراد را مستحکم‌تر کند و کلمه‌ای باعث کم‌رنگ شدن رابطه‌ها شود. به همین دلیل اهمیت الگوی «ارتباط بدون خشونت» در یک برنامه‌ی آموزشی، اهمیت استفاده از کلمات مناسب را به کودکان و نوجوانان نشان می‌دهد:
برنامه‌ی آموزشی «کلمات پنجره‌اند یا دیوار» برای سه گروه سنی ۵ تا ۱۰ سال، ۱۰ تا ۱۵ سال و ۱۵ تا ۱۸ سال طراحی شده است. «مارشال روزنبرگ» بنیانگذار الگوی «ارتباط بدون خشونت» است که اساس سه برنامه‌ی آموزشی فوق می‌باشد.
هدف هر سه برنامه این است که شرکت‌کنندگان از طریق یادگیری تجربی، در یک فضای مفرح و راحت، تفاوت بین ارتباطی که منجر به بنا نهادن دیوار و یا باز شدن پنجره‌های وسیع بین انسان‌ها می‌شود را دریابند.
به بیان دیگر، هدف آن است که کودکان و نوجوانان منشا تعارض‌های خود را کشف کنند و با یک روش سازنده بر آن‌ها غلبه نمایند. مهارت‌های ابراز خود و پذیرش دیگران را فرا گیرند؛ که به آن‌ها احساس رضایت شخصی بیشتری می‌دهد. و آنان را قادر می‌سازد تا به ارتباطات هماهنگ‌تری با دیگران برسند.
دنیا را از نگاه کودکان ببینیم
برای تعامل مناسب با کودک، لازم است دنیا را از نگاه او ببینیم. آن‌وقت می‌توانیم خواسته‌ها و انتظارهای مناسبی از کودک داشته باشیم. در این تعامل، کودک مجبور به انجام کاری خارج از ظرفیت و توان خود نمی‌شود.
کتاب «زبان زرافه» الگوی خوبی از تعامل میان بزرگسال و کودک را ارائه می‌دهد: «هدف این مجموعه، نوعی از تعلیم و تربیت است که آن را «تعلیم و تربیت متقابل» می‌نامیم. و فرایندی‌ست که در آن، هم کودک و هم بزرگسال فعال هستند و نقش برابری در تعامل دارند. این بدان معناست که بزرگسال با احترام و پذیرش نسبت به آنچه کودک ابراز می‌کند، گوش می‌دهد و تلاش می‌کند موضوع را از نگاه کودک ببیند؛ نه آن‌که انتظار پاسخ‌های مشخص و از پیش تعیین‌شده از او داشته باشد.»
الگوی تعلیم و تربیت متقابل
طبق دیدگاه «ارتباط بدون خشونت» آنچه اهمیت دارد این است که چه وقت و چگونه یک بزرگسال دانش خود را به کودک ارائه کند:
🌻آیا او به کودک کمک می‌کند تا نیاز خود را بیان کند؛ یا قبل از آن‌که کودک از نیاز خود آگاه شود و تقاضای خود را اعلام کند، پاسخ را ارائه می‌دهد؟
🌻آیا او سعی می‌کند کودک را مانند تصویری که از او ساخته است شکل دهد، مثلا او «کودک باهوش ولی تنبلی است، بنابراین به این و آن نیاز دارد…»؛ یا سعی می‌کند نیازهای رشدی کودک را بشناسد و آن‌ها را از انتظارات و قضاوت‌های خود جدا کند؟
🌻آیا به کودک امکان داشتن انتخاب و تصمیم‌گیری می‌دهد؛ یا راه حل‌های خود را به او تحمیل می‌کند؟
🌻آیا سعی می‌کند علت رفتار خاص کودک را درک کند، -به‌خصوص در موقعیت‌هایی که در تضاد با ارزش‌هایی‌ست که مایل است انتقال دهد-؛ یا سعی می‌کند کودک را تنبیه و مجازات کند؟
بیشتر بخوانید: ارتباط بدون خشونت با کودکان
آموزش الگوی تربیت متقابل
بنابراین آموزش در دو حیطه انجام می‌شود:
۱- همه‌ی بزرگسالانی که در ارتباط مستقیم با کودکان هستند، لازم است برای تمرین الگوی ارتباط بدون خشونت آموزش ببینند؛ مربیان، والدین و مسئولین مدرسه، مهد یا هر فضای آموزشی دیگر.
۲- کودکان و نوجوانان نیز این الگو را می‌آموزند، تا هر آنچه انجام می‌دهند ناشی از انگیزه‌ی درونی آن‌ها باشد؛ نه به این دلیل که مجبور به انجام آن هستند یا به دلیل ترس از تنبیه.
با وجود این، وسیع‌ترین هدف آن است که هم کودکان و هم بزرگسالان مهارت‌ها و دانشی که اندوخته‌اند را خارج از موقعیت‌های آموزشی، در زندگی روزمره‌ی خود به کار گیرند. این آموزش‌ها ممکن است برای آن‌ها محرکی باشد تا نگرش متفاوتی را نسبت به خود و دیگران انتخاب کنند. نگرشی که هم احترام به خود و هم احترام به دیگران را به وجود می‌آورد. نگرشی که همه‌ی تفاوت‌های ما را به‌عنوان فرصت‌هایی برای رشد شخصی و غنای میان‌فردی مشاهده می‌کند.
کتاب زبان زرافه (کلمات پنجره‌اند یا دیوار)
کتاب «زبان زرافه» از مجموعه کتاب‌های «ارتباط بدون خشونت» ترجمه‌ای از «فرشته سبحانی» است. این کتاب راهکارهای مناسبی را برای والدین، مربیان و هرکسی که با کودکان در ارتباط است، ارائه می‌دهد؛ تا بهترین نوع تعامل شکل بگیرد. تعاملی که نیازها و تفاوت‌های افراد در نظر گرفته می‌شود.
کتاب زبان زرافه در سایت انتشارات اختران و فیدیبو قابل دسترسی‌ست.