پرخاشگری در نوجوانان
برای کنترل پرخاشگری نوجوانان، ابتدا لازم است تا علل بروز رفتار پرخاشگرانه را در آنها بیابیم؛ تا بتوانیم در جهت رفع آن اقدام کنیم.
«پرخاشگری از مسائل مهم زندگی‌ست و مشکلات برخاسته از آن، یکی از دلایل مهم ارجاع نوجوانان برای دریافت کمک‌های روانشناختی محسوب می‌شود. بررسی‌ها نشان داده‌اند که کودکان و نوجوانان پرخاشگر، تمایل به ادامه‌ی پرخاشگری در بزرگسالی دارند و خشونت و پرخاشگری در سنین کم، پیش‌درآمد رفتارهای ضد اجتماعی دیگر است. بنابراین شناخت این مشکل و مداخله‌ی به‌هنگام از ادامه‌ی این رفتار پیشگیری می‌کند.»
سنین نوجوانی به‌دلیل گذر از کودکی به بزرگسالی، دوره‌ی پر چالشی‌ست. تغییرات این دوره، نوجوان را در مواقعی دچار تردید و عدم اعتماد به نفس می‌کند. از نظر شرایط روحی با تغییرات زیادی مواجه می‌شود و همچنین هیجانات جنسی در او بیدار می‌شود. همه‌ی این تحولات سریع، نوجوان را مستعد پرخاشگری می‌کند. بنابراین لازم است ما برای پیشگیری و کنترل پرخاشگری در نوجوان، شناخت مناسبی از ویژگی‌ها، نیازها و آسیب‌های احتمالی این دوره داشته باشیم.
پرخاشگری نوجوانان و درمان آنها
کتاب «پرخاشگری نوجوانان و درمان آنها» نوشته‌ی «تقوی ابراهیمی» و «سعیده آزادی احمدآبادی» است. این کتاب تعریفی از دوره‌ی نوجوانی و شناخت عوامل موثر بر پرخاشگری نوجوان را به مخاطب ارائه می‌دهد. در ادامه، چگونگی ارتباط موثر با نوجوان را بیان می‌کند؛ که در کاهش احتمال پرخاشگری نوجوان می‌تواند موثر باشد.
تاثیر پرخاشگری در رشد نوجوان
نوجوانی دوره‌ی سنی مهمی از لحاظ رشد به حساب می‌آید. وجود آرامش و عدم پرخاشگری در نوجوان، باعث می‌شود روند رشد او در تمامی ابعاد (جسمی، ذهنی و عاطفی – روانی) سیر مناسبی داشته باشد. در قسمتی از کتاب به تاثیر پرخاشگری بر ابعاد رشدی نوجوان پرداخته شده است:
«پرخاشگری همه‌ی ابعاد رشد و سلامت نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد:
⚠رشد جسمی آنان را به‌علت ایجاد استرس و تنش فراوان مختل می‌سازد.
⚠بر رشد ذهنی یا شناختی تاثیرات کاهنده و فرسایشی بر جای می‌گذارد.
⚠یادگیری و پیشرفت تحصیلی را کاهش می‌دهد.
⚠رشد عاطفی-روانی را با مشکلات متعددی روبرو می‌سازد.
⚠سازگاری اجتماعی و ارتباط مناسب با دیگران (همسالان و بزرگسالان) را دچار اختلال می‌سازد.
از این‌رو، پرهیز از پرخاشگری نقش موثری در حفظ و تامین سلامت جسمی، روانی و اجتماعی نوجوانان دارد و به‌عنوان یک راهکار، چه در سطح پیشگیری و چه از نظر درمان، مطرح می‌شود.»
علل پرخاشگری نوجوانان
برای کنترل پرخاشگری نوجوان، ابتدا لازم است تا علل بروز رفتار پرخاشگرانه را در فرزندمان بیابیم؛ تا بتوانیم در جهت رفع آن اقدام کنیم.
در بخشی از کتاب علل پرخاشگری نوجوانان این‌گونه بیان شده است:
⚠«فشار همسالان؛
⚠نیاز به توجه و احترام؛
⚠احساسات کم‌ارزشی؛
⚠مورد بی‌توجهی یا سوءاستفاده قرار گرفتن در اوایل دوره‌ی خردسالی؛
⚠دیدن خشونت در خانه، جامعه یا در رسانه‌ی گروهی.»
رابطه‌ی سبک فرزندپروری با پرخاشگری نوجوان
نوجوان به‌دلیل حس کنجکاوی و استقلال‌طلبی، به‌دنبال کسب تجربه‌های متفاوت است. حال اگر ما مانع استقلال‌طلبی او شویم، ممکن است به پرخاشگری روی آورد تا خود را به ما ثابت کند. رها کردن نوجوان به حال خود نیز می‌تواند باعث احساس خشم درونی در او شود.
برای این‌که پاسخ مناسبی به استقلال‌طلبی نوجوان بدهیم، لازم است حمایت مناسبی از فرزندمان داشته باشیم. به‌گونه‌ای که نه قدرت تصمیم‌گیری را از او بگیریم و نه او را به‌طور کامل رها کنیم.
این کتاب به آسیب‌های ناشی از حمایت نادرست والدین، از جمله بروز احساس خشم در نوجوان، اشاره کرده است: «والدین وقتی با بحران نوجوانی روبرو می‌شوند، در بسیاری از موارد سعی می‌کنند کنترل امور را به دست بگیرند. در این راه ممکن است دیکتاتور و جدی شوند و با نوجوان درگیر شوند تا ثابت کنند قدرت در دست آنان است. برخی دیگر نیز سعی می‌کنند به‌هیچ‌وجه به کارهای نوجوان کاری نداشته باشند تا از هرگونه مجادله پرهیز شود و نوجوان خودش راهش را پیدا کند.
جالب این‌که هردو روش بی‌نتیجه است: نوجوانی که والدین قدرت‌طلب دارد، بیشتر به طغیان و سرکشی می‌پردازد تا ثابت کند که مستقل و دارای قدرت تصمیم‌گیری‌ست. ممکن است حتی برخی از مسائل را مخفی کند و از والدین فاصله بگیرد. نوجوانی هم که والدین بسیار انعطاف‌پذیر دارد، ممکن است احساس کند بی‌ارزش است و نادیده گرفته شده و والدین اهمیتی به مسائل و مشکلات او نمی‌دهند.»
چگونه با نوجوان ارتباط برقرار کنیم؟
برقراری ارتباط سالم ما به‌عنوان والدین یا مراقب، می‌تواند به پیشگیری از پرخاشگری یا کنترل آن در نوجوان کمک کند. بازخوردهای مناسب ما به عملکرد مثبت نوجوان، عزت نفس او را تقویت می‌کند. عزت نفس بالا و احساس ارزشمندی در نوجوان، احتمال بروز پرخاشگری را در او کاهش می‌دهد.
کتاب «پرخاشگری نوجوانان و درمان آنها» ما را متوجه اهمیت ارتباط مناسب با نوجوان می‌کند:
«یکی از مهم‌ترین عوامل در برقراری ارتباط با نوجوان این است که برایش وقت بگذارید. گاهی اوقات ترتیب دادن یک فعالیت خاص یا حتی سفر نیز مفید است. البته مشارکت در کارهای عادی مانند تماشای تلویزیون، قدم زدن، چیدن میز یا حتی شستن ظرف‌ها با یکدیگر نیز بسیار سودمند است. مراقب باشید که صحبت‌هایتان جنبه‌ی دستوری و قضاوتی نداشته باشد. تشویق‌کننده باشید.
دقت کنید تا به‌موقع او را تشویق و از او تعریف کنید؛ به‌ویژه در جمع. تحسین کردن اثر بهتری خواهد داشت، به شرطی که مصنوعی نباشد. برای مثال اگر او بیش از پیش در درس خواندن تلاش می‌کند یا اگر در کاری به شما کمک می‌کند یا این‌که لباس‌های مرتب و مناسبی می‌پوشد، از او تقدیر کنید. برای مثال می‌توان گفت: «من از شیوه‌ی صحبت کردن تو با دوستم خیلی لذت بردم.»
یا گاهی اوقات از موارد بد جزئی صرف نظر کنیم. یکی از عوامل مهم در صحبت با نوجوان، انتخاب وقت مناسب است. در شرایط مناسب این کار راحت‌تر انجام می‌شود.»
کتاب «پرخاشگری نوجوانان و درمان آنها» در اپلیکیشن طاقچه در دسترس است.