نقش قصه در دنیای کودکان
همه‌ی کودکان به شنیدن قصه علاقه دارند. قصه‌گویی تنها جنبه‌ی سرگرمی ندارد، بلکه در شکل‌گیری شخصیت، رشد ذهنی، اجتماعی و عاطفی کودکان اثرگذار است. قصه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌هایی‌ست که می‌توان ازطریق آن به‌صورت غیرمستقیم به کودکان آموزش داد.
فواید قصه گویی برای کودکان
۱- نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی
با انتخاب داستان‌هایی که از پیام‌های مناسبی برخوردار هستند، می‌توان کودکان را با مفاهیم ارزشی مانند صداقت، همدلی با دیگران و شکرگزاری آشنا کرد.
۲- آشنایی با واقعیت‌های زندگی
کودکان به‌وسیله‌ی داستان‌هایی که می‌شنوند، با دنیای پیرامون خود و فرازوفرودهای زندگی آشنا می‌شوند و راه‌حل‌های مناسبی برای مشکلات می‌یابند. بنابراین می‌توانیم بعضی از اوقات داستان‌هایی را برای کودکان تعریف کنیم که نشان می‌دهند ناراحتی و مشکلات هم مانند شادی بخشی از زندگی هستند.
۳- تقویت مهارت کلامی کودک
استفاده از واژگان جدید در قصه‌ها، به گسترش دایره‌ی لغات کودکان کمک می‌کند و باعث رشد کلامی در آن‌ها می‌شود.
۴- تقویت مهارت شنیداری کودک
قصه‌گویی بستری فراهم می‌کند که کودک «خوب گوش کردن» را تمرین کند؛ تا به فهم درست برسد.
۵- آموزش هنجارها و مهارت‌های اجتماعی به کودک
به کمک داستان، کودکان با مقررات و هنجارهای اجتماعی آشنا می‌شوند و براساس آن ارزش‌ها و هنجارها می‌توانند تعامل درستی با افراد جامعه داشته باشند.
۶- تقویت تمرکز و تفکر در کودک
کودکان معمولا نمی‌توانند برای مدت طولانی روی موضوع خاصی تمرکز کنند. قصه‌گویی می‌تواند این مهارت را به‌صورت تدریجی در کودک تقویت کند. کودک برای این‌که بتواند ماجرای قصه را دنبال کند، لازم است تمرکز کردن را تمرین کند.
همچنین می‌توانیم بعد از پایان قصه از کودک بخواهیم در مورد نکته‌های داستان و آنچه دریافت کرده توضیح دهد. این کار کودک را به تفکر وامی‌دارد.
۷- تقویت حس کنجکاوی و پرسش‌گری در کودک
داستان‌های کودکانه حس کنجکاوی را در کودک پرورش می‌دهد، و باعث می‌شود او سوال بپرسد و تمایل بیشتری به دانستن پیدا کند.
۸- اثربخشی بر خودپنداره و کاهش مشکلات رفتاری کودک
در قصه‌گویی به‌صورت گروهی، کودک فرصت اظهارنظر در جمع را پیدا می‌کند و همین امر باعث تقویت عزت‌نفس و شکل‌گیری خودپنداره‌ی مثبت در او می‌شود.
این روش به‌ویژه برای کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست مناسب است. این کودکان ممکن است بیشتر احساس تنهایی کنند و برای ارتباط با هم‌سالان خود مشکل داشته باشند. قصه‌گویی گروهی می‌تواند به تعامل و ارتباط موثر آن‌ها با کودکان دیگر کمک کند.
همچنین قصه‌ها می‌توانند بستری برای تخلیه‌ی هیجانی کودکان فراهم کنند و باعث بهبود روحیه و کاهش مشکلات رفتاری در آن‌ها شوند.
۹- کمک به فرآیند یادگیری
بعضی اوقات آموزش مفاهیم درسی در قالب یک داستان، می‌تواند یادگیری را برای کودک آسان‌تر و لذت‌بخش کند. به‌طورمثال در قالب داستانی جذاب می‌توان اعداد را به کودک آموزش داد یا فرمول‌های ریاضی، قوانین پیچیده‌ی فیزیک و قواعد علوم طبیعی را به‌صورت ماندگار و اثربخش در ذهن کودک ثبت کرد.
۱۰- پرورش تخیل کودک
پرورش تخیل کودک یکی اززیباترین نتایج قصه‌گویی‌ست. زمانی‌که کودک به قصه گوش می‌دهد، می‌تواند با شخصیتی که دوست دارد همانندسازی کند و تلاش کند تا رویدادها را با آرزوها و خواسته‌های خودش مطابقت دهد. قصه به کودک این امکان را می‌دهد تا در تجربه‌های شخصیت‌ها سهیم شود؛ و به کمک تخیل، با الهام از شخصیت‌های قصه به ارزیابی رفتارهای خودش بپردازد و از آن‌ها الگو بگیرد.
چگونه برای کودکان قصه تعریف کنیم؟
۱- استفاده از نمایش‌های عروسکی
قصه‌گویی می‌تواند به‌صورت نمایش‌های عروسکی انجام شود. اگر از خود کودکان برای اجرای نمایش استفاده کنیم، اشتیاق بیشتری برای همراه شدن با قصه در آن‌ها ایجاد می‌شود.
۲- شناخت سلیقه‌ی کودک
دانستن این‌که کودک تمایل به چه موضوع‌هایی دارد، به ما کمک می‌کند تا داستان‌هایی را انتخاب کنیم که مطابق با سلیقه‌ی کودک باشد و او لذت بیشتری ببرد.
۳- استفاده از کلمات مناسب
در داستان‌های مختلف می‌توان کودک را با کلمات جدید آشنا کرد، البته کلمات باید متناسب با سن و درک کودک انتخاب شوند.
۴- نوع بیان
داستان باید شیوا و رسا تعریف شود تا کودک مشتاق شنیدن باشد. لحن بیان ما باید متناسب با شخصیت‌ها و رویدادهای داستان تغییر کند. همچنین استفاده‌ی مناسب از زبان بدن و چهره درحین تعریف داستان می‌تواند بر جذابیت آن بیفزاید.
۵- بلندی داستان
داستان نباید خیلی طولانی یا خیلی کوتاه باشد. داستان کوتاه ممکن است پیام مورد نظر را درست انتقال ندهد. از طرف دیگر، داستان طولانی ممکن است کودک را خسته کند.
۶- درگیر کردن کودک با قصه
درمیان داستان با عبارت‌هایی مانند «به‌نظرت چه اتفاقی میوفته؟» از کودک سوال کنیم و از او بخواهیم حدس بزند.
۷- استفاده از تصاویر و اشکال مناسب
متناسب با شخصیت‌های داستانی می‌توانیم از تصاویر رنگی یا اشکالی که خودمان درست کرده‌ایم برای کودک استفاده کنیم. همچنین می‌توانیم از کودک بخواهیم یکی از اشکال یا تصاویر را انتخاب کند و برای آن داستانی بسازد.
با توجه به تاثیرپذیری و الگوسازی کودکان، انتخاب قصه‌ی مناسب می‌تواند به پرورش کودکان سالم و شاد کمک کند.
بخوانید: قصه‌خوانی برای بچه‌های روستای گنج‌آباد