آماده شدن کودکان برای مدرسه به روش ارتباط بدون خشونت
در این یادداشت، ما با استفاده از روش ارتباط بدون خشونت (NVC)، آماده شدن کودکان را برای ورود به مدرسه تمرین می‌کنیم.
با شروع سال تحصیلی جدید، والدین یا سرپرست‌ها برای آماده کردن کودکان جهت ورود به مدرسه دست به کار می‌شوند. مدرسه مکانی کلیدی و مهم برای رشد و توسعه مهارت‌های کودکان است. اما احتمالاً این تجربه برای برخی از کودکان نگرانی‌ها و ترس‌هایی را به همراه دارد.
در این یادداشت، ما با استفاده از روش ارتباط بدون خشونت (NVC)، آماده کردن کودکان را برای ورود به مدرسه تمرین می‌کنیم.
روش NVC به‌وسیله «مارشال روزنبرگ» پایه‌گذاری شد. این متد به‌عنوان یک روش عملی و کارآمد برای ایجاد ارتباط موثر و پایدار با دیگران شناخته می‌شود. NVC معتقد به اهمیت احترام نسبت به احساسات و نیازهای خود و دیگران است. «ان وی سی» به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی بهتری در مواجهه با چالش‌های محیطی، به‌خصوص چالش‌های موجود در محیط مدرسه را بیاموزند.
شناخت روش NVC یا ارتباط بدون خشونت
روش ارتباط بدون خشونت (NVC) به‌عنوان یک شیوه ارتباطی فعال و موثر مورد تایید «مارشال روزنبرگ»، تأکید دارد که ارتباطات انسانی بر چهار مرحله اصلی استوار است:
۴ قدم ارتباط بدون خشونت (NVC)
مشاهده:
ابتدا لازم است وضعیت را به‌دقت و بدون قضاوت مشاهده کنیم. و به کودکان فرصت دهیم تا رویدادها و موقعیت‌ها را به‌صورت واضح مشاهده کنند.
احساسات:
در مرحله دوم کودکان را به شناخت و بیان دقیق احساساتشان تشویق می‌کنیم.
نیازها:
پس از مواجه شدن با احساسات، لازم است تا نیازهای کودکان را شناسایی کنیم و سعی کنیم آن‌ها را برآورده سازیم.
درخواست:
باید به کودکان اجازه دهیم درخواست‌های خود را اعلام کنند. و برای آن‌ها مشخص کنیم که ما می‌توانیم چه کاری برای کمک به آن‌ها انجام دهیم.
ارتباط بدون خشونت (NVC) در ایران با نام «زبان زندگی» معرفی شده است. «زبان زندگی» تاکنون به انتشار کتاب و برگزاری دوره‌های آموزشی متنوع پرداخته است. در بخش تخصصی کودکان و نوجوانان، کتاب «پرورش محبت‌آمیز با کودکان» و «زبان زرافه» ترجمه و منتظر شده است.
گفتگوی قبل از مدرسه به روش NVC
به این مثال توجه کنید:
کودک: (با نگرانی نگاه می‌کند.) من واقعا از روز اول مدرسه می‌ترسم.
مادر (مربی یا سرپرست): (نشسته و با دقت به کودک گوش می‌کند.) عزیزم، می‌بینم که از رفتن به مدرسه نگرانی داری. می‌توانی به من بیشتر در مورد چیزهایی که این احساس را در تو ایجاد کرده، بگویی؟
کودک: (با چشمان پر از اشک) نمی‌دونم! کسی رو نمی‌شناسم. اگه معلم من رو دوست نداشته باشه چی؟ اگر دوست پیدا نکنم و بچه‌ها با من بازی نکنن چی؟
مادر (مربی یا سرپرست): (با همدلی) متوجه می‌شم. این طبیعیه که وقتی یک چیز جدید رو شروع می‌کنی این احساس رو داشته باشی. تو نگران این هستی که کسی رو نمی‌شناسی و می‌خوای معلمت ازت خوشش بیاد و دوست پیدا کنی و بتونی با دوستات بازی کنی، درسته؟
کودک: آره، و تازه اگه نتونم کلاسم یا راه خونه‌مون رو پیدا کنم چی؟
مادر (مربی یا سرپرست): (با لبخندی اطمینان‌آور) می‌فهمم چرا از اون موضوع هم احساس نگرانی می‌کنی. بیا ببینیم چه کاری می‌تونیم بکنیم تا احساس راحتی بیشتری داشته باشی. چطوره قبل از روز اول مدرسه با هم به مدرسه بریم تا کلاست رو ببینی؟
کودک: (کمی پرانرژی‌تر) فکر کنم خوب باشه. شاید بشه معلمم رو هم ببینم؟
مادر (مربی یا سرپرست): البته عزیزم. مطمئن باش که معلمت رو هم می‌بینیم و با مدرسه بیشتر آشنا می‌شی. یادت باشه که گاهی‌وقتا نگرانی داشتن طبیعیه؛ همه‌مون اینجوری می‌شیم. تو تنها نیستی و من همیشه اینجام تا هر کمکی لازم داری رو بهم بگی.
کودک: (با لبخند) مرسی. دوستت دارم.
مادر (مربی یا سرپرست): من هم دوستت دارم. با هم روز اول مدرسه‌ت رو تبدیل به یه تجربه فوق‌العاده می کنیم.
مراحل آماده سازی
۱- ترجمه احساسات کودکان:
یکی از اصول اساسی روش ارتباط بدون خشونت، توانایی ترجمه احساسات است. مارشال روزنبرگ می‌گوید: «احساسات ما یک زبان هستند و باید به آن‌ها گوش کرد.»
در راستای آماده کردن کودکان برای رفتن به مدرسه، می‌توانید با آن‌ها در مورد احساساتشان صحبت کنید. وقتی کودکان احساس‌شان را بیان می‌کنند، نسبت به حس آن‌ها احترام نشان دهید. به کودک بگویید که شما می‌فهمید و می‌توانید با او همدلی کنید.
مثلا اگر کودک از ترس مدرسه ناراحت است، می‌توانید به او بگویید: «من متوجه می‌شوم که می‌ترسی. آیا می‌خواهی درباره این ترس صحبت کنی؟» یا «می‌فهمم که ممکن است برای تو نگران‌کننده باشد. حس ترس یا هیجان داری؟».
اگر کودک خشمگین است؛ می‌توانید به او بگویید: «چرا احساس خشم می‌کنی؟ آیا می‌توانی به من بگویی دقیقا چه اتفاقی افتاده است؟»
با این روش، کودکان می‌آموزند که احساساتشان مهم هستند و می‌توانند به آن‌ها اهمیت دهند.
۲- شناخت نیازهای کودکان:
«مارشال روزنبرگ» معتقد است که همه انسان‌ها نیازهای اساسی مشترکی دارند؛ که می‌بایست شناسایی و تامین شوند.
در زمان آماده کردن کودکان برای رفتن به مدرسه، تلاش کنید تا نیازهای کودکان را شناسایی کنید. آیا آن‌ها به دوستان جدید نیاز دارند؟ آیا برای کمک، به مدیریت زمان و برنامه‌ریزی نیاز دارند؟
به‌عنوان مثال:
اگر کودک احتیاج به حمایت دوستانه دارد؛ می‌توانید به او بگویید: «چگونه می‌توانم به تو در ایجاد روابط دوستانه در مدرسه کمک کنم؟»
اگر کودک نیاز به استقلال دارد؛ می‌توانید به او بگویید: «فکر می‌کنی چگونه می‌توانی به‌تنهایی و با اعتماد به نفس در مدرسه عمل کنی؟»
تأمین نیازهای کودکان به آن‌ها اعتماد به نفس و احساس امنیت می‌دهد.
۳- گفتگوی باز با کودکان:
یکی از مفاهیم مهم در روش ارتباط بدون خشونت، گفتگوی باز است. به کودکان فرصت دهید تا آزادانه به صحبت کردن درباره تجربیات و احساساتشان بپردازند. با کودکان گفتگوهایی باز و صمیمی داشته باشید؛ تا احساس‌ها و نگرانی‌های‌شان را بشنوید. به آن‌ها اجازه دهید تا آزادانه در مورد ورود به مدرسه صحبت کنند.
مثلا می‌توانید به این صورت شروع کنید: «چه چیزی در مورد مدرسه برایت جالب است؟»
اگر کودک روز اول مدرسه تجربیاتی داشته است؛ از او بپرسید: «امروز در مدرسه چه اتفاقاتی افتاد؟ چه احساسی داشتی؟»
اگر کودک به مشکلی در مدرسه برخورد کرده است؛ از او بپرسید: «چه نیاز و خواسته‌ای داری؟ چگونه می‌توانم به تو کمک کنم؟»
با این کار، کودکان احساس می‌کنند که می‌توانند با شما در مورد هر چیزی صحبت کنند و حمایت دریافت کنند.
۴- ارتقاء تعامل:
با کودکان در مورد چگونگی حل مسائل و تعامل با دیگران صحبت کنید. آن‌ها را به اشتراک‌گذاری مسائل‌شان و جستجوی راه‌حل‌های مشترک تشویق کنید. مثلاً: «اگر مشکلی پیش بیاید، چه کاری می‌توانیم با هم انجام دهیم تا به حل مشکل برسیم؟»
مهارت ارتباط بین کودک و والد
در پایان، نباید فراموش کنید که به کودکان اجازه دهید به رویاها و تجربیات‌شان در مدرسه اعتماد کنند. روش ارتباط بدون خشونت (NVC) می‌تواند در ایجاد ارتباط مثبت با کودکان و آماده شدن آن‌ها برای مدرسه به شما کمک کند. با این رویکرد محبت‌آمیز، کودکان خود را به‌آرامی به مسیر تحصیلی موفقیت‌آمیز هدایت کنید.
این روش‌کودکان توانمند می‌کند؛ تا با اعتماد به نفس در مدرسه حاضر شوند و در فرآیند تعلیم و تربیت با موفقیت پیش بروند. «ان وی سی»، ارتباط متقابل در خانواده را بهبود می‌بخشد و کمک می‌کند تا کودکان در مورد نیازها و چالش‌های خود به والدین یا سرپرستان مورد اعتماد خود مراجعه کنند.
به خاطر داشته باشید که کودکان متفاوت هستند و نیازهای گوناگونی دارند. بنابراین مهم است که به نیازهای خاص هر کودک توجه کنید و با احترام با او برخورد کنید. این موضوع به کودکان آموزش می‌دهد تا بتوانند ابتدا با خود و سپس با دیگران ارتباط عمیق و موثری برقرار کنند.
ارتباط بدون خشونت (NVC) در ایران با نام «زبان زندگی» معرفی شده است. «زبان زندگی» تاکنون به انتشار کتاب و برگزاری دوره‌های آموزشی متنوع پرداخته است. در بخش تخصصی کودکان و نوجوانان، کتاب «پرورش محبت‌آمیز با کودکان» و «زبان زرافه» ترجمه و منتظر شده است.