کودک خجالتی
بیشتر کودکان در هنگام مواجهه با محیط‌ها و افراد جدید کمی احساس خجالت دارند. اما این احساس در کودک خجالتی بیشتر است. این ویژگی شخصیتی با حمایت و تشویق والدین یا سرپرست می‌تواند اصلاح شود.
این صحنه‌ها برای همه‌ی ما آشناست؛ کودکانی که در تعامل‌های معمول روزانه با دیگران ارتباط برقرار نمی‌کنند و هیچ‌وقت از والدین یا سرپرست خود فاصله نمی‌گیرند. این قبیل کودکان را به‌اصطلاح «خجالتی» می‌گویند. بیشتر کودکان در شرایط جدید به دلیل عدم شناخت از محیط و افراد، تا اندازه‌ای احساس خجالت دارند که به راحتی برطرف می‌شود. اما کودکان خجالتی معمولا در همه‌ی موقعیت‌ها و با شدت بیشتر این احساس را تجربه می‌کنند. حتی ممکن است با فرزندان نزدیکان و آشنایان نیز نتوانند ارتباط برقرار کنند.
در اصل خجالتی بودن یک ویژگی شخصیتی‌ست که قابلیت اصلاح دارد. تشویق و حمایت ما از این کودکان، باعث می‌شود آن‌ها بتوانند به‌تدریج کم‌رویی خود را مدیریت کنند. ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که کودکان خجالتی شخصیت برونگرا پیدا کنند. بلکه هدف‌مان باید این باشد که همه‌ی کودکان با ویژگی‌های منحصر به فرد خود شکوفا شوند و روابط اجتماعی موثری داشته باشند.
با کودک خجالتی چطور رفتار کنیم؟
به کودک برچسب خجالتی بودن نزنیم
خجالتی بودن یک برچسب منفی‌ست که پیامد ناخوشایندی دارد. وقتی در حضور کودک به دیگران می‌گوییم که فرزند من خجالتی‌ست، حرف ما در ذهن او تثبیت می‌شود. چون کودک ما را قبول دارد و به این نتیجه می‌رسد که واقعیت وجودی او همین است. بنابراین دیگر انگیزه‌ای برای تغییر نخواهد داشت.
برای کودک موقعیت‌های جدید فراهم کنیم
داشتن تنوع در زندگی، به اجتماعی شدن کودک خجالتی کمک می‌کند. سعی کنیم او را در معرض موقعیت‌های متنوع قرار دهیم. هر چند وقت یک‌بار با همدیگر به یک پارک یا مکان تفریحی جدید و کم‌هزینه برویم. بازی‌های جدید انجام دهیم و روابط‌‌‌‌مان را با دیگران گسترش دهیم. روابط محدود و مکان‌های ثابت باعث می‌شوند کودک از یک الگوی یکسان پیروی کند و کوچک‌ترین تغییری به او استرس وارد کند. مواجه شدن با موقعیت‌های متفاوت، مهارت حل مسئله را در کودک تقویت می‌کند.
با کودک همدلی کنیم
نوع ارتباط ما با کودک به‌عنوان والدین یا سرپرست از اهمیت زیادی برخوردار است. وقتی فرزندمان درباره‌ی موضوعی با ما حرف می‌زند، کاملا به او گوش بدهیم. در حین گوش دادن با به کار بردن کلمات و عبارت‌هایی مثل «اوهوم»، «چه جالب»، «چه حس بدی داشتی» یا «چه حس خوبی داشتی» نشان دهیم که او را درک کرده‌ایم. همدلی با کودک او را برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی آماده می‌کند؛ چون متوجه می‌شود که احساساتش برای ما مهم هستند.
به کودک فرصت بدهیم
کودک خجالتی برای آشنا شدن با محیط و افراد به زمان نیاز دارد. بنابراین نباید او را مجبور کنیم که با دیگران ارتباط برقرار کند. عبارت‌هایی مثل «بدو برو سلام کن، زشته ناراحت میشن» خجالتی بودن کودک را بیشتر می‌کند. درعوض خودمان با اطرافیان تعامل خوبی برقرار کنیم تا کودک از ما الگو بگیرد. وقتی او رفتار صمیمی ما را می‌بیند، در حضور دیگران احساس راحتی و آرامش بیشتری می‌کند. هرچه آرامش کودک بیشتر باشد، رفتارهای مناسب‌تری را از خود نشان می‌دهد.
در حضور دیگران به کودک تذکر ندهیم
کودک خجالتی روحیه‌ی حساسی دارد و نمی‌خواهد کسی اشتباه او را متوجه شود. بنابراین اگر ما در مقابل دیگران رفتار فرزندمان را اصلاح کنیم، او احساس شرمندگی می‌کند. بهتر است در مکانی به‌تنهایی درباره‌ی آن رفتار اشتباه با کودک صحبت کنیم.
کودک را تشویق کنیم
هر زمان که می‌بینیم کودک برای شروع یک ارتباط یا فعالیت تلاش می‌کند، او را تحسین کنیم. کامل نبودن رفتار را ملاک قرار ندهیم. کیفیت و کمیت رفتارهای مثبت کودک، با تشویق‌های ما به مرور زمان تقویت می‌شوند. مثلا اگر فرزندمان به یک فرد غریبه فقط سلام می‌کند، به او بگوییم: «چقدر قشنگ سلام کردی. مطمئنم که اون خانم از سلام قشنگت خیلی خوشحال شد که به تو لبخند زد.»
مهارت‌های ارتباطی را به کودک یاد بدهیم
ما باید به کودک کمک کنیم تا ارتباط‌های اجتماعی ساده را یاد بگیرد. یکی از شیوه‌های آموزش مهارت‌های اجتماعی، بازی درمانی است. ما می‌توانیم در نقش‌های دیگر غیر از والد یا سرپرست با کودک وارد تعامل شویم. با این روش می‌توانیم موقعیت‌هایی را که برای کودک سخت است، بازآفرینی کنیم و در قالب بازی به او راهکار ارائه دهیم.
به این ترتیب بدون هیچ‌گونه دستور یا نصیحتی، کودک را به برقراری ارتباط تشویق می‌کنیم. از طریق یک گفتگوی صمیمانه یا با تعریف قصه‌های مختلف نیز می‌توانیم مهارت‌هایی مثل نحوه‌ی شروع رابطه، صدای واضح و برقراری ارتباط چشمی را به کودک آموزش دهیم.
با کودک نمایش عروسکی اجرا کنیم
نمایش عروسکی یکی از بهترین راهکارها برای کم کردن احساس خجالت در کودک است. ابتدا خودمان یک قصه را از زبان عروسک برای کودک تعریف کنیم. سپس از کودک بخواهیم او برای ما نمایش اجرا کند. استمرار در اجرای نمایش عروسکی، می‌تواند زمینه‌ساز تقویت اعتماد به نفس در کودک شود و او را اجتماعی کند.
معرفی کتاب
پاپی گل خجالتی
«پاپی عاشق گل و گیاه و حشرات است. اما وقتی آدم‌ها دور و برش هستند، دلش می‌خواهد در رنگ‌ها و اشکال محیط اطرافش پنهان شود. گاهی هم توی گل‌های قالی قایم می‌شود. خیلی‌ها می‌گویند پاپی شبیه گل خجالتی است!»
«پاپی گل خجالتی» نوشته‌ی «لاریسا تئول» برای گروه سنی ۴ تا ۸ سال مناسب است. این کتاب با استفاده از کلمات ساده و دلنشین، به موضوع خجالت در کودکان می‌پردازد. علاوه بر بیان لطیف کتاب، استفاده از تصاویر شاد و رنگی برای نشان دادن احساسات و روحیات درونی پاپی، می‌تواند برای کودکان جذاب باشد.
برای تهیه‌ی کتاب «پاپی گل خجالتی» به اپلیکیشن فیدیبو مراجعه کنید.