کودکان پس از زلزله
بی‌گمان آسیب‌پذیرترین گروه انسانی پس از زلزله، کودکان هستند؛ که می‌بایست به‌صورت ویژه به آن پرداخت. در این مطلب به بحث کودکان بی‌سرپرست پس از زلزله می‌پردازیم.
در بحث کودکان بی‌سرپرست بهتر است برای آشنایی با این بحران، در ابتدا با شرحی از اتفاقاتی که با آن روبه‌رو خواهیم شد؛ آغاز کنیم! کودکانی که پس از زلزله توسط نیروهای محلی و امدادی پیشتاز یافته می‌شوند آسیب‌پذیرتر از کودکانی هستند که در روزهای بعدی، حتی مجروح، از زیر آوار بیرون آورده می‌شوند.
تصمیم غیرحرفه‌ای
فراموش نکنیم که کودکان زیر پنج سال قادر نیستند هویت فردی خود را بیان و یا پس از چند سال یادآوری کنند؛ به‌راحتی دستور بزرگ‌ترها را گوش می‌کنند و قادر به محافظت از خود نیستند. بنابراین در پی ورود نیروهای مردمی و بی‌ثباتی وهرج‌ومرج ایجادشده در منطقه؛ در بهترین وضعیت، کودکان توسط نیروهای داوطلب مردمی دوره‌ندیده، بنابر سفارش بستگان و دوستان از منطقه خارج شده و برای سرپرستی به خانواده‌ی دیگری سپرده می‌شوند.
اکنون شما خود را جای فردی که کودکی را از زیر آوار زنده و سالم بیرون آورده بگذارید؛ آیا حاضرید ریسک تحویل او را به یک بیمارستان بی‌دروپیکر و یا یک اتوبوس اعزام مجروحان به تهران و یا سربازی که در منطقه درحال بیرون آوردن اجساد است بسپارید و شب راحت بخوابید، و دغدغه‌ی سرانجام آن کودک را نداشته باشید؟
می‌بینید که شما هم همان مسیر نادرست امدادگران غیرحرفه‌ای را خواهید رفت! اما هیچ‌گاه به برادر و خواهر آن کودک که نیم‌‌ساعت قبل از زیر آوار درآمده است و یا پدرش که در ماموریت بوده و یا برادرش که سرباز است و اکنون درحال جست‌وجو در بین آوار برای یافتن خواهر کوچکش است؛ فکر کرده‌اید؟ آنان هیچ‌گاه همدیگر را نخواهند یافت، چراکه نیروهای امدادی، غیرحرفه‌ای عمل کرده‌اند!
مبانی و اصول امدادرسانی به کودکان پس از زلزله
برای آن‌که بتوانیم در این زمینه عمل کنیم بهتر است تا با مبانی و اصول اولیه‌ی آن بیشتر آشنا شویم. گروههایی که در امر امداد و نجات فعالیت می‌کنند، در مبحث کودکان بی‌سرپرست در زمان زلزله با چند سرفصل روبه‌رو هستند که به‌ترتیب شامل موارد زیر می‌گردند:
جست‌وجو؛ جمع‌آوری و اسکان
تغذیه
بهداشت فردی و جمعی
امنیت
امکان بازگشت کودکان به کانون خانواده‌ها
امکان ساماندهی جهت اسکان دائم در مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست
ما در این مقاله با توجه به گستردگی مطالب درخصوص کودکان؛ تنها به دو مبحث اول آن‌هم به‌طور اجمال پرداخته تا بتوانیم شما را تا آن‌جا که ممکن است با مشکلات و مسائل کوکان آشنا نمائیم؛ تا در طی مقالات بعدی به شرح کامل هریک از سرفصل‌ها بپردازیم.
مبحث اول: جستجو؛ جمع‌آوری و اسکان کوکان
پیش از زلزله: پیشگیری
در بحث جست‌وجو، پیشنهاد همیشگی ما پیشگیری‌ست. برای این کار می‌توان با آموزش کودکان قبل از وقوع زلزله، در محیط‌های آموزشی همچون مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی، آنها را برای چنین موقعیت‌هایی آماده نمود. بدین‌منظور ابتدا می‌بایست کودکان را با لباس و پوشش‌های نیروهای امدادی و انتظامی در زمان بحران آشنا نمود؛ تا در زمان وقوع حادثه بتوانند به‌راحتی به آنها مراجعه نموده و از آنها کمک بگیرند. این کار با آن‌که بسیار ساده و راحت انجام می‌گیرد، اما گام بلندی در جهت حفظ امنیت کودکان پس از وقوع زلزله‌ست؛ و از لحاظ صرفه‌جویی در زمان و هزینه، بسیار موثر.
انتقال آگاهی درخصوص شرایطی که می‌تواند بعد از زلزله برای آنها به‌وجود بیاید – به شرطی که در چارچوب رعایت نکات روان‌شناسی باشد – از دیگر مباحث آموزش کودکان خواهد بود.
جستجو بعد از زلزله
درخصوص جستجو پس از وقوع زلزله، با توجه به این‌که بیشتر کودکان بی‌سرپرست در این زمان توسط نیروهای مردمی و نیروهای امدادگری که توانسته‌اند در چند ساعت اول خود را به منطقه برسانند یافته می‌شوند؛ می‌بایست تمهیداتی را لحاظ نمود که این نیروها بتوانند در حداقل زمان این کودکان را تحویل نیروهای جستجو داده و بتوانند به کار زنده‌یابی و آواربرداری خود ادامه دهند. لذا استفاده از ماشینهای آرمدار و مجهز به بلندگو می‌تواند بسیار مفید فایده باشد. درضمن می‌توان از پارچهنویسی و نصب پلاکارد و دیوارنویسی توسط اسپری نیز بهره برد؛ تا افرادی که کودکی را یافتهاند بتوانند بهسهولت مکان امنی را برای تحویل آنان بیابند.
درخصوص کودکانی که توسط نیروهای مردمی یافته نمیشوند، توجه شما را به نکته‌ای جلب می‌کنم: بیشتر این کودکان را به‌سختی می‌توان یافت؛ چون اکثر آنها در کنج‌های دیوارهای فروریخته و یا مکان‌هایی که آنها را از جریان باد و شلوغی پیرامون‌شان حمایت می‌کند پناه می‌گیرند و اغلب این مکان‌ها نزدیک‌ترین نقطه به محل آواری‌ست که خانواده‌ی آنها در زیر آن محبوس گردیده است. به‌خاطر همین با توجه به پس‌لرزه‌های ثانویه، امکان زیر آوار ماندن این کودکان بسیار زیاد است. خود من در «بم» چهار کودک را که با یک پتو سه شبانه‌روز در کنج یک دیوار پناه گرفته بودند را مشاهده کردم؛ که کودک بزرگ‌تر که دوازده ساله بود، از ترس جدا کردن خواهران و برادرانش توسط بهزیستی، آنها را در کنج یک دیوار خرابه نگه داشته بود.
ثبت اطلاعات
درخصوص کوکان یافته‌شده پس از زلزله، یکی از نکات بسیار مهم ثبت اطلاعاتی‌ست که در یافتن خانواده‌ی کودک می‌تواند بعدها بسیار به کار بیاید. بدین‌منظور مدیریت بحران جمعیت کاهش خطرات زلزله‌ی ایران اقدام به تهیه‌ی کارت‌های گردن‌آویز شناسایی کودکان نموده است؛ که در آن اطلاعات مورد نیاز، گروه‌های پشتیبانی را جهت اطلاع‌رسانی و یافتن بستگان و خانواده‌ی کودک یاری می‌رساند.
هر کارت دارای سه قسمت بوده که یکی متعلق به امدادگری که بچه را می‌یابد است، تا بعدها درصورت درخواست گروه پژوهش درخصوص اطلاعات تکمیلی، بتواند از طریق این قسمت اطلاعات تکمیلی خود را منتقل نماید. این کار ضمنا می‌تواند امنیت کودکان را درخصوص سرقت و یا مفقود شدن در پروسه‌ی تحویل موقت تا تحویل قطعی به مسئولان ذی‌ربط را بالا ببرد. قسمت دوم به مراکز انتظامی تحویل می‌گردد؛ که دارای مشخصات فردی کودک و نقطه‌ی یافته شدن و نیز یابنده‌ی کودک است و قسمت سوم به گردن کودک باقی می‌ماند؛ تا در مراکز بهزیستی ثبت گردد و جزء اسناد کودک در مراکز بهزیستی نگهداری شود.
مبحث دوم: تغذیه
در بحث تغذیه‌ی کودکان؛ ما با مباحث بسیار وسیع و تخصصی روبه‌رو هستیم که شامل نحوه‌ی تهیه، بسته‌بندی و ارسال تا تخلیه و نگهداری و توزیع و آماده‌سازی برای استفاده است. شرح تک‌تک آنها در این مقاله نمی‌گنجد. لذا برای آن‌که بتوانید با این مبحث به‌صورت کلی آشنا شوید به ذکر چند نمونه بسنده نمودیم تا در فرصتی دیگر به‌طور تخصصی بیشتر به آن بپردازیم.
مواد غذایی مورد مصرف کودکان، علاوه بر استانداردهای خاص متداول، می‌بایست دارای قابلیت نگهداری بلندمدت و نیز سهولت در حمل‌ونقل و بسته‌بندی نیز باشند. که این موضوع خود موجب می‌گردد که تنها بتوان از تعداد محدودی از تولیدات غذایی بهره برد.
قابلیت نگهداری بلندمدت
نگهداری مواد غذایی کودکان در انبارهای احتیاط برای بلندمدت؛ نیازمند یک برنامه‌ریزی بسیار دقیق و انبارداری خاصی‌ست؛ تا بتوان قبل از انقضای مدت زمان نگهداری مواد غذایی نگهداری‌شده، موجودی انبارها را با اهدا نمودن به شیرخوارگاه‌ها و جایگزین کردن مجدد تمدید نمود.
متناسب با سن کودک
کودکان با توجه به شرایط سنی تنها قادر به تغذیه‌ی اقلام خاصی از مواد غذایی می‌باشند که تهیه آنها می‌بایست حتما از قبل برنامه‌ریزی شده باشد. بدین‌منظور استفاده از کارشناسان تغذیه در این زمینه الزامی بوده و می‌تواند از ایجاد ناراحتی‌های گوارشی و بیماری‌های متداول زمان بحران از جمله اسهال، استفراغ و یا یبوست در کودکان پیشگیری نماید.
وعده‌های منظم
کودکان با توجه به سیستم گوارشی خاص خود نیازمند آن هستند که در وعده‌های زمانی کوتاه و حتما به‌صورت منظم تغذیه گردند. این امر نیازمند پشتیبانی و حمایت بسیار دقیق نیروهای پشتیبانی‌ست که از قبل دوره‌های خاص را دیده‌اند.
آب و غذای سالم
مواد غذایی مورد استفاده از لحاظ سلامت می‌بایست بسیار بادقت انتخاب و درصورت نیاز در یخچال‌هایی که به این منظور تهیه شده است، نگهداری شوند.
به کودکان می‌بایست حتما غذای گرم به همراه آشامیدنی‌های بسته‌بندی‌شده داد. هیچ‌گاه از آب‌های موجود در لوله‌های مشکوک به شکستگی استفاده نکنید؛ چراکه اغلب به علت شکستگی داری آلودگی – خصوصا آلودگی‌های ناشی از نشت فاضلاب سطحی – هستند.
در خاتمه خدمت تمامی دوستان و همکاران گرامی بازهم تاکید می‌کنم که بحث کودکان و نحوه‌ی ارائه‌ی خدمات به این عزیزان، بحثی بسیار وسیع و جامع بوده و نمی‌توان حتی اصول اولیه‌ی آن را در چند سطر به خواننده منتقل نمود. امیدوارم با مراجعه به سایت آموزشی «جمعیت کاهش خطرات زلزله» بتوانید اطلاعات کامل‌تری را در اختیار داشته باشید.
منبع: سایت امداد و نجات استان گلستان