استقلال‌طلبی نوجوان
نیاز به استقلال در دوران نوجوانی امری طبیعی‌ست و پیش‌نیاز رشد روانی-اجتماعی محسوب می‌شود. فرد در این دوره تمایل دارد تا محیط پیرامون خود را بهتر بشناسد و براساس شناخت خود عمل کند.
نیاز به استقلال در دوران نوجوانی امری طبیعی‌ست و پیش‌نیاز رشد روانی-اجتماعی محسوب می‌شود. فرد در این دوره تمایل دارد تا محیط پیرامون خود را بهتر بشناسد و براساس شناخت خود عمل کند. چون نوجوان می‌خواهد شخصیت خود را به‌عنوان یک فرد مستقل نشان دهد، معمولا سعی می‌کند روند دستیابی به شناخت مسائل مختلف را به تنهایی بگذراند و تا حد امکان به اطرافیانش تکیه نکند. بنابراین نوع واکنش و هدایت مناسب والدین یا سرپرست، چه در مقابل نوجوان در خانواده چه در مقابل نوجوان بی‌سرپرست یا بدسرپرست در برخورد با این نیاز و تمایل از اهمیت زیادی برخوردار است.
چگونه نوجوان را در مسیر مستقل شدن همراهی کنیم
به نظرات و انتخاب‌های نوجوان احترام بگذاریم
برای پرورش حس استقلال‌طلبی در نوجوان باید ایده‌ها و نظرات او را بشنویم و محترم بشماریم. اگر هنگامی‌که نوجوان در رابطه با موضوعی اظهار نظر می‌کند، با واکنش منفی ما روبرو شود، مثل گفتن «کسی از تو نظر نخواست» بعدها در بزرگسالی نمی‌تواند تصمیمات درستی بگیرد. چون لازمه‌ی انتخاب درست، داشتن استقلال فکری‌ست. به‌جای بازخورد منفی و تحقیر در برابر ایده‌های فرزندمان، می‌توانیم در یک گفتگوی صمیمی نظرات‌مان را با او به اشتراک بگذاریم. در واقع با مطرح کردن ایده‌های متفاوت، مهارت گفتگوی مسالمت‌آمیز را نیز به فرزندمان می‌آموزیم.
بعضی اوقات نوجوان انتخابی دارد که می‌دانیم منجر به موفقیت خاصی نمی‌شود و درعینحال آسیب‌زا هم نیست، باید به او اجازه دهیم تا علاقه‌ی خود را دنبال نماید و به‌تدریج تجربه کسب کند.
مسئله‌ی احترام به نظرات نوجوان بی‌سرپرست و بد سرپرست در راستای استقلال‌طلبی، موضوعی‌ست که در مراکز نگهداری شبانه‌روزی نوجوانان بر عهده‌ی مربیان است. نحوه‌ی برخورد مربیان و مددکاران، نقش مهمی را در شکل‌گیری شخصیت و افزایش اعتماد به نفس آن‌ها، که لازمه‌ی استقلال فکری و رفتاری‌ست، ایفا می‌کند.
نظارت خود را قطع نکنید
نوجوانی دورانی‌ست که فرد هنوز به رشدیافتگی بزرگسالی نرسیده و از این‌رو آسیب‌پذیر است. بنابراین در روند مستقل شدن او نباید نظارت خود را کاملا قطع کنیم و یک آزادی نامحدود بدهیم. چون معمولا نوجوان نظارت مستقیم را تحمل نمی‌کند و احساس می‌کند به حریم شخصی‌اش تجاوز شده. بهتر است نظارت به‌صورت غیرمستقیم و حمایتگر باشد. طوری رفتار کنیم که نوجوان ما را کنار خود ببیند، نه مقابل خود.
سعی کنیم مسائل را از دید فرزندمان نگاه کنیم تا به درک بهتری از نیازهای او برسیم. نیاز او را بشنویم و متناسب با آن راهکار امن پیدا کنیم. در چنین رابطه‌ی سالمی زمانی‌که نوجوان در عملکرد مستقل خود با مشکل مواجه شد، بدون نگرانی از سرزنش و تحقیر آن را با ما در میان می‌گذارد.
در مراکز نگهداری نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، مددکاران نقش نظارت غیرمستقیم و حمایتگرانه دارند و با شنیدن بدون قضاوت نوجوانان، نیازهای آن‌ها را می‌سنجند و برای آن راهکارهای اجرایی و امن ارائه می‌کنند.
افکارمان را بازنگری کنیم
گاهی‌اوقات به دلیل وابستگی زیادی که به فرزندمان داریم، مانع از مستقل شدن او می‌شویم. ما باید بپذیریم که نوجوان نیاز دارد استقلال فکری و رفتاری را تجربه کند تا بعدها در موقعیت‌های متفاوت دچار احساس سردرگمی نشود. در این شرایط باید بیشتر روی خودمان کار کنیم و نگرش‌مان را تغییر دهیم. اگر نمی‌توانیم بر اضطراب و نگرانی خود غلبه کنیم، بهتر است از یک روانشناس حاذق کمک بگیریم.
در برابر عدم ثبات نوجوان واکنش منفی نشان ندهیم
شرایط هورمونی و هویت تکامل‌نیافته، باعث می‌شود فرد در دوره‌ی نوجوانی نتواند نسبت به خواسته‌هایش ثبات داشته باشد و تصمیم قاطعی بگیرد. مثلا ممکن است یک روز علاقه‌ی زیادی به نقاشی نشان بدهد و ما هم امکاناتی را در اختیارش قرار دهیم، ولی بعد از مدتی نقاشی را رها کند و سراغ فعالیت دیگری برود.
همین مسئله‌ی رها کردن و نیمه‌تمام گذاشتن کارها توسط نوجوان، ممکن است ما را درباره‌ی آینده‌ی فرزندمان نگران کند و فکر کنیم او بعدها نیز نمی‌تواند به‌صورت مستقل تصمیم بگیرد. ولی باید بدانیم که آن مقطع سنی نمی‌تواند معیار دقیقی برای موفقیت یا عدم موفقیت نوجوان در آینده باشد.
درک کردن شرایط نوجوان به معنی بی‌تفاوتی نسبت به ثبات نداشتن در فعالیت‌هایش نیست. بلکه باید آرامش خود را حفظ کنیم و بدون آشفتگی یک چارچوبی را برای نوجوان مشخص نماییم. به این معنی که وقتی نوجوان می‌خواهد فعالیتی را به‌صورت مستقل شروع کند، به او بگوییم اگر کار را به سرانجام نرساند، با چه شرایط و پیامدهایی روبرو می‌شود.
استقلال طلبی نوجوانان از دیدگاه روانشناسی
شناخت ما از ویژگی‌های کلی دوره‌ی نوجوانی و ویژگی‌های فردی نوجوان، چه در خانواده و چه در شبه‌خانواده، کمک می‌کند تا او با هدایت ما فرآیند مستقل شدن را بهتر طی کند. وقتی نسبت به روحیات و توانمندی نوجوان خود به درک درستی می‌رسیم، می‌توانیم به تناسب آن فضای مستقل شدن را در خانه و یا در مراکز نگهداری و آموزشی فراهم کنیم و به‌تدریج با افزایش توانمندی‌ها، آزادی عمل بیشتر و امکان تجربیات متنوع‌تر و درعینحال امن‌تری به او بدهیم.
معرفی کتاب نیاز نوجوانان به استقلال
کتاب «نیاز نوجوانان به استقلال» _چگونه به این نیاز پاسخ دهیم_، نوشته‌ی دکتر «جواد محمودی‌قرائی»ست که توسط «انتشارات قطره» به چاپ رسیده است. در بخشی از مقدمه‌ی کتاب آمده است:
«دوران نوجوانی، دوران گذر از کودکی به بزرگسالی است که نیازهای رشدی خاص خود را دارد. این دوران، دوران تغییرات سریع جسمی، روانی، شناختی و اجتماعی است. رشد شناختی نوجوان، در رشد شخصیت و شکل‌گیری هویت او نقش مهمی دارد. استقلال از خانواده یکی از تکالیف نوجوان است. والدین قاطع برای خودمختاری از یک سو و رفتار منضبط از سوی دیگر، ارزش زیادی قائلند. آن‌ها برای نوجوان توضیح می‌دهند که از او انتظار دارند چه کارهایی را انجام دهد و چه کارهایی را انجام ندهد. درعینحال به او حق انتخاب و مسئولیت‌پذیری می‌دهند و با این کار احساس استقلال را در او می‌پرورانند.»
کتاب نیاز نوجوانان به استقلال را می‌توانید از سایت و اپلیکیشن فیدیبو تهیه نمایید.